پیشینه مینا کاری در وبلاگ بیستک!

پیشینه مینا کاری؛ میناکاری هنری با پیشینه ‌ای در حدود پنج هزار سال است که برای زیبایی بخشیدن زیور آلات و ظروف مختلف استفاده می ‌شده‌ است. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می ‌گردد و نقش‌های زیبایی را می ‌آفریند. به گفته برخی کارشناسان و در پی تطبیق دادن میناکاری‌های بیزانس با آثار ایرانی، این هنر در ایران شکل گرفته و سپس به دیگر کشورها رفته است. البته در اروپا آثاری باستانی یافت شده که پیشینه ‌ای بسیار طولانی دارند. برای نمونه شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع می‌باشند. همچنین مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد می‌ باشد. همچنین در مورد لعاب شیشه‌ای مینا بر روی فلز؛ و در کاوش‌هایی که در نهاوند صورت گرفت یک جفت گوشواره طلا به دست آمده‌ است که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط می‌باشد. یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه مینا کاری ‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان می‌باشد. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

اوج هنری این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته‌ است و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می ‌شده ‌است. یکی از نمونه‌ های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روی نقره است و در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می‌شود. این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش با خط کوفی بر روی آن حک شده‌است.

بشقاب های ساسانی که در ارمنستان کشف شده در موزه هنرهای اسلامی برلین و در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند، نمونه‌های از آثار باستانی میناکاری ایرانی می‌باشند. همچنین در موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ و موزه‌های انگلستان و فرانسه نیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی موجود می‌باشد.

دوره هخامنشیان:

یکی از نمونه‌های قدیمی میناکاری، بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزئین شده روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان است. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

دوره ساسانیان:

بشقاب‌های ساسانی که در ارمنستان کشف شده‌اند در موزه‌ی هنرهای اسلامی برلین و متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌ شوند و نمونه‌ هایی از آثار باستانی میناکاری ایرانی هستند. همچنین، در موزه‌ی آرمیتاژ سن پترزبورگ و موزه‌های انگلستان و فرانسه نیز آثار دیگری از میناکاری ایرانی وجود دارد.

دوره سلجوقیان:

احتمالا نقطه‌ اوج و شکوفایی این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه‌ ظروف برنجی و میناکاری مرسوم بود و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می‌شد. یکی از نمونه‌های ارزشمند این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری روی نقره است و در موزه‌ی صنایع ظریفه‌ی بوستون نگهداری می‌شود. این اثر توسط استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نام سازنده‌ آن با خط کوفی روی آن حک شده است.

دوره مغول‌ها و تیموریان:

در این دوره هنر فلزکاری به دنبال آن میناکاری ایرانی دچار تغییرهایی گشت. سبک نوینی در میناکاری ایران بوجود آمد به‌ طوری ‌که تصویرها و شکل هایی که مربوط به ظاهر و لباس درباریان ایرانی بود جایگزین نگاره‌های عربی شد. همچنین در دوره تیموری نیز ترصیع فلز به شرقی ‌ترین صورت خودش رسید.

دوره صفویان:

در این زمان نقش‌ های مینیاتوری همانند مجلس‌های بزم در دبار، شکار و اسب‌ سواری بیشتر رواج داشت و میناکاری بر روی نقره انجام می‌شد. همچنین نقشهای اسلیمی و ختایی به طرح‌ها افزوده شد و رنگ قرمز نیز بیشتر از همه دوره‌ها به کار میناکاران آمد.

دوره قاجاریان:

در دوران قاجار، میناکاری به مقدار کم وجود داشته و اشیایی مانند سر قلیان و کوزه قلیان و کوزه و بادگیر قلیان را میناکاری می‌کرده‌اند. در دربار پادشاهان قاجار مخصوصا ناصرالدین شاه که قلیان کشیدن از سرگرمی‌های او بوده، قلیان‌های میناکاری شده وجود داشته است. همچنین، در خانه‌های اشراف و بزرگان آن عصر نیز این قبیل اشیاء میناکاری موجود بوده است. اشیاء دیگری مانند کمربند، آفتابه لگن، انفیه‌دان، گلاب‌پاش، گوشواره، اشکدان و قوطی سیگار میناکاری شده نیز موجود است.

مینا کاری هنر درخشان آتش و خاک است، با رنگ‌های پخته و درخشان که سابقه‌ی آن به ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و ظهور آن  روی فلز در طول سده‌ی ششم تا چهارم پیش از میلاد و پس از سال ۵۰۰ پیش از میلاد مشاهده می‌شود. هنر میناکاری در ایران بیش از نقاط دیگر تجلی داشته و یکی از نمونه‌های قدیمی آن در عهد صفویه توسط شاردن جهانگرد فرانسه ذکر شده است که قطعه‌ی مینایی از کارهای اصفهان بوده، مشتمل بر طرحی از پرندگان و حیوانات بر زمینه‌ی گل و بته به رنگ آبی کم‌رنگ و سبز و زرد و قرمز.

دوره معاصر:

در دوره معاصر بعد از دوره قاجار برای مدتی این هنر به فراموشی و کم فروغی همراه بود. حضور شکرالله صنیع زاده و کارگاهش که در آن هنرمندان بنامی پرورش یافتند باعث شد که این هنر تاحدی دوباره به روزهای پر شکوهش بازگردد و توانست هنر میناکاری را به ‌نوعی احیا نماید. اکنون بسیاری از هنرمندان باتجربه و خوش ‌ذوق در زمینه مینا کاری روی طلا به سبک دوره قاجار فعالیت می ‌نماید. در حال حاضر «مینای خانه ‌بندی» از رونق افتاده و فقط مینای نقاشی رواج دارد و مرکز آن نیز شهر اصفهان است.

از جمله دیگر مینا سازان برجسته می‌توان از:غلامحسین فیض اللهی، حسین هنردوست، مهدی غفاریان، برادران نعمت‌اللهی، محمد علی فرشید، ابراهیم زرقونی و فرزندان شکرالله صنیع زاده نام برد.

هم اکنون بانوان بسیاری پا به عرصه مینا کاری نهاده‌اند به گونه‌ای که اکثر ظروف و نقوش میناکاری موجود در بازار به وسیله دستان هنرمند زنان اصفهانی شکل گرفته‌است از جمله استادان زن معاصر می‌توان از خانم مینا جوهری نام برد که به صورت تلفیقی آثاری ارزشمند را خلق نموده‌ است.

با سپاس از : fa.wikipedia & kojaro